Udhëtim në Kavajë

Sa herë përmendet Kavaja, mendja të shkon tek aktori me famë botërore Aleksandër Mosiu.
Familja e mjeshtrit të madh të skenës, asaj gjermane dhe austriake, e ka prejardhjen nga Kavaja. Pavarësisht fakteve dhe dëshirës për të vizituar zanafillën e familjes, në qytetin e poçerisë, i lidhur shumë pak me teatrin, shtëpia e aktorit të madh pothuajse nuk ekziston më, pasardhësit e tij e kanë braktisur duke shkuar në Kosovë, ndërkohë kavajasit e ndjejnë veten ngushtë për rrënimin e saj.

Dhe në këtë transformim më shumë regresiv se sa zhvillues, vizitojmë Kavajën, me destinacione të tjera.

“Kulla e Sahatit, Xhamia e Kapllan Pashës, Sheshi i Bezistenit dhe Pazari Oriental tani nuk ekzistojnë më. Ato dikur përbënin një kompleks të veçantë”, pohon historiani Rifat Hoxha.

Është qytet 500-vjeçar, por lëvizjen më të madhe administrative Kavaja e përjetoi në shekujt 17-18. Në këtë periudhë bëhet një qendër e madhe tregtare, dyqanet, Pazari i Madh dhe xhamitë kanë qenë emblema e qytetit në Mesjetë, ndërsa sot nga ajo periudhë zhvillimi, qytetit i ka mbetur vetëm Kulla e Sahatit, e ndërtuar nga feudali i fuqishëm Ibrahim Bej Alltuni.

Në qendër të Kavajës, një ndërtesë e madhe të tërheq vëmendjen, investimi prej 1.5 milionë euro dalëngadalë po merr formë. Brenda këtyre xhamave, fshihet një sipërfaqe 6200 metra katrorë, e shtrirë në gjashtë kate, shumë shpejt, kjo hapësirë për vendasit do të bëhet funksionale me katër shërbime që përbëjnë diagramën e ndërtesës.

“Kjo skenë do të shërbejë për shfaqje, dramë, komedi dhe gjini të tjera. Do të rikthehet edhe shërbimi i kinemasë dhe i bibliotekës”, shprehet Taulant Biturku, drejtor i Kulturës në Bashkinë e Kavajës.

Të flasësh për Kishë në Kavajë të duket e çuditshme. Qyteti i ndërtuar nga të ardhurit, kryesisht dibranë, njihet për popullsinë e besimit myslyman. Minaret e rindërtuara pas viteve `90 vërtetojnë lidhjen e vendasve me Allahun.

Në fshatin Cetë të komunës Helmes, shumë pranë Kavajës, gjendet Kisha e Shën e Premtes, e njohur për dy peligrinazhet e mëdha, atë të 25 korrikut dhe 15 gushtit. Ndërtesa, edhe pse në vitet `60 u shpall monument kulture, i ka mbijetuar valës së madhe të shembjes së objekteve të kultit gjatë ish-diktaturës komuniste.

“Është 800-vjeçare. Është e vetmja ndërtesë e stilit romako-gotik që ekziston në Shqipëri. Më shumë e ka ruajtur populli kavajas sesa shteti”, tregon Rifat Hoxha.

Grupi i burrave, i krijuar në fillim të viteve `80 falë pasionit të disa të rinjve që dikur punonin në fabrikën e letrës, i ka sjellë qytetit çmime të vogla dhe të mëdha nga aktivitete brenda dhe jashtë Shqipërisë.

Një prej familjeve më të njohura dhe të vjetra në Kavajë është ajo e Arkaxhijve. Agroni është pinjolli i tyre. E gjejmë në restorantin e vet, i hapur rishtaz me kthimin e tij nga Italia. Duket se ndikimi i kuzhinës së vendit fqinj ka bërë punën e vet, më të thjeshtë e ka të bëjë një picë, sesa një pjatë dasme kavajase, e njohur si traditë e kulinarisë kavajase.

“Duke qenë një familje me traditë kavajase, menduam që të hapim këtë vend sepse është më interesante për vizitorët”, thotë Agroni.

Ky ishte një narracion jo i plotë i traditës dhe vlerave. Por, ajo që kuptuam për Kavajën është se qyteti i artizanatit, këngës e futbollit vështirësitë më të mëdha, duket se po i kalon në luftën e saj me vetveten, në ruajtjen e identitetit, për të treguar se nuk është një qendër urbane e krijuar rastësisht, por mbi baza të forta, i shtrirë në kohë.


Foto