Federico Garcia Lorka

Erëtreguesi

Erë e jugut.
E nxirrë dhe përvëluese,
vjen mbi trupin tim,
e sjell farëza
të shkëlqyeshme
vështrimesh, lule
portokalli.

E kthen të kuqe hënën
I bën të ulërijnë
robërit plepa, por vjen
shumë vonë!
Unë e mbështolla natën e rrëfenjës sime
në raft!

Pa asnjë erë,
Qartë shiko!
Xhiro, zemër;
Zemër, xhiro.

Ajër i veriut,
ari i bardhë i erës!
vjen mbi trupin tim
drithëruar me aurora
boreale,
me të kepit të fantazmave
kapidanë,
që qeshin me të madhe
me Danten.
Oh shkëlqyes yjesh!
Por ti vjen
shumë vonë.
Çështja ime është mykur
Dhe unë e humba çelësin.

Pa asnjë erë,
Qartë shiko!
Xhiro, zemër;
Zemër, xhiro.

Puhi, xhuxha dhe erëra,
prej askundi,
mushkonjëri trëndafilash
me petale piramidale,
vrunduj shkëmbyes
në trungjet e ashpër,
flautë të shtrëngatës,
largohuni!
Ndër pranga mbërthyer
kujtesa ime,
është robëruar zogu
që skicoi me këngë
mbrëmjen.

Gjërat që shkojnë nuk kthehen kurrë,
gjithë bota e di,
në flladet e kthjellët të erërave
është padobi e qara.
Vërtet, plepo, mjeshtër i puhisë?
Është padobi e qara!

Pa asnjë erë,
Qartë shiko!
Xhiro, zemër;
Zemër, xhiro.

Zemër e re

Zemra ime, si një gjarpër
e ndërron lëkurën e saj,
e mbaj ja mu në dorë
plot me plagë dhe me mjaltë.

Mendimet që u mëkëmbën
në çerdhen tuaj, ku shkuan?
Po trëndafilat që dhanë aromë
Për Jezu Krishtin dhe Satanan’?

Mbështjellësi i gjorë e mbyti
Yllin tim mbrekullor!
Pergamen i dhimbshëm gri
I asaj që dashuroja por s’e dashuroj.

Shoh në ty fetus i shkencave,
mumje vargjesh dhe skelete
të pafajsive time antike
dhe romancave sekrete.

A t’ju var në murin
e muzeut tim të ndjesive,
tok me të ftohtin edhe terrin,
bebe gjumashe të ligësisë sime?

A t’ju përhap ndër pishat
-libër vuajtjesh i dashurisë time-
kështu të mësoni tringëllimat
që në agim i merr bilbili?

Parandjenja

Parandjenja
Eshte sonda e shpirtit
Qe ne mister deperton
Instikti i zemres
Qe rremon terrinat
E kohes

E djeshme eshte çdo gje e ronitur
Keqardhja
Dhe varri
I kujtimit

E pardjeshmja
Eshte çdo gje e vdekur
Shtresa e ideve qe japin shpirt
Per Pegaset e pafre
Gemusha e kujtimit
Dhe shkretetirat e tretura
Ne mjegullinen
E endrres

Asgje nuk i turbullon
Shekujt e ikur
Gjerave te shkuara
Nuk mund t’u nxjerrim
Asnje psheretime
E kaluara vesh
Pancirin e hekurt
Dhe veshet i shtupon
Me pambukun e eres
Kurre nuk mund t’i shkeputet
Asnje e fshehte

Torsadat e saj shekullore
Dhe truri i saj
Me mendime te ronitura
Neper limbe
Kurre nuk do t’ia shuajne etjen
Zemres se zhuritur

Variacion

Në pasqyrën ujore te ajrit
dega e jehonës

Në pasqyrën ujore të valës
gjethishtja e yjeve

Në pasqyrën e gojës sate
shtresa e të puthurave

Udhëkryq

Era e Lindjes;
Një fener
dhe një kamë
në zemër
Rruga dridhet
si kordë
e tendosur.
Dridhet
si një mizë vigane.
Gjithandej,
unë shoh
kamën
në zemër

KITARA

Fillon kitara
Te vajtoje
Kupat e agimit
behen cope.
Fillon kitara
te vajtoje.
Eshte e kote
Te ndalosh.
Eshte e pamundur
Te pushosh
Ka dhe vaj te lehte,
Monoton.
Sic vajton uji,
Era mbi debore.
Eshte e pamundur
Ta pushosh.
Vajton per gjera te largeta,
Per reren e jugut te nxehte.
Qe kerkon kamelie te bardha.
Vajton perendimin pa mengjes,
Shigjeten pa nishan,
Zogun e pare qe vdiq
Maje deges se larte.
I kitare !
Zemer plagosur per vdekje
Nga pse shpata.
_____________

Edhe dashuria mund te vdese (Garcia Lorca)

Sa te rende jane ditet.
Ne asnje zjarr nuk mund te ngrohem,
nuk me qesh me asnje diell,
gjithçka eshte bosh,
çdo gje eshte e akullt e pa meshire
madje edhe te shtrenjtat yje te qarta
me shikojne pa ngushellim,
qysh kur kam kuptuar ne zemren time,
qe edhe dashuria mund te vdese.

Ëndërr

Zemra ime çlodhet ndanë burimit të cemtë
(Mbuloje me fijet e tua,
Merimangë e harresës.)

Uji i pëshpëriste ulët një kantilenë të ëmbël
(Mbuloje me fijet e tua
Merimangë e harresës.)

Zemra ime që u zgjua, pikëllimet e saj ia rrëfeu
(Fshihe mirëbesimin e saj,
Merimangë e heshtjes.)

Ja, zemra ime po rrëshqet në burimin e cemtë
(O duar të bardha, të largëta
Mbajeni ujin e lehtë.)

Dhe, duke kënduar me gaz, uji e tërheq
(O duar të bardha, të largëta,
Uji mbeti i shkretë!)

Nokturn

Shoh Yjet mbi det
Oh, yjet jane prej uji,
sterkala uji.

shoh yjet
mbi zemren time.
Yjet jane prej arome!
grure arome.

Shoh Token:
plotesi hijesh.__________________

Kasida e dores se pamundeshme

Do te doja vetem nje dore,
nje dore te plagosur, po te mundej.
Do te doja vetem nje dore,
edhe nese do te kaloja mijera net pa shtrat.

Dhe do te ishte nje zambak i zbehte gelqereje,
dhe do te ishte nje pellumb me zemren time lidhur,
dhe do te ishte roja qe ne naten e ikjes time
do te ndalonte absolutisht futjen e henes.

Do te doja vetem kete dore
per perpjekjet e perditshme dhe carcafet e bardhe
te agonise time.
Do te doja vec kete dore
qe te mbante nje flater te vdekjes time.

Gjithcka tjeter iken e gjitha.
Purpur pa emer tashme. Yll i perhershem.
Gjithcka tjeter eshte tjeter: ere e trishte
ndersa shemben pirgje gjethnajash.

Frederiko.G. LORKA
Duke menduar (jo vetem une) se Frederiko.G. Lorka eshte nje nga poetet me te medhenj te shekullit XX, jo vetem ne Spanje por ne tere Boten, po sjelle disa krijime poetike te tij te perkethyera ne shqip nga Visar Zhiti.

Por me pare po hedh nje biografi te shkurter te Tij....

Frederiko Garsia Lorka lindi me 5 Qershor 1898 ne Fuente Vaqueros, ne provincen e Granades ku dhe do te merrte frymezimin per poezite e para te tij.

1908 : Studon ne Kolegjin e Almerise. Familjarisht transferohen ne Granada. Apasionohet pas muzikes, luan ne kitar dhe me pas studion per piano dhe kompozicion.
1915 : Regjistrohet ne fakultetin e Letersise dhe, per ti bere qejfin te atit, edhe ne ate te Jurisprudences.
1918 : Del ne Granada libri i tij i pare me proza poetike.
1919 : Boton poezine e pare "Elegji per Granaden"
1920 : Vihet ne skene nje pjese e tij teatrale me marioneta. Deshton qe ne naten e pare te shfaqjes dhe s'u cua kurre per botim.
1921 : Boton librin e pare poetik ne Madrit "Libri i poemave"
1923 : Laurohet ne Jurisprudence.
1925 : Shkruan "Mariana Pineda",
1928 : Themelon revisten "Gallo" dhe boton romanca cigane.
1929 : Shkon ne New York dhe ndjek leksione ne Columbia University.
1930 : Shkon ne Kube ku interesohet per folklorin aq te ngjashem me ate andaluzian dhe njihet me poetin Nikolas Gilen.
1931 : Bie monarkia e Alfonsit XIII dhe shpallet Republika.Themelon teatrin e tij (popullor falas)
"La Barraca"
1933 : Shkon ne Ameriken e Jugut, ne Argjentine dhe ne Brazil
1934 : Njihet me Pablo Neruden dhe kthehet ne Atdhe.
1935 : Shkruan "Shtepia e Berbarda Albes" etj. etj.

Nderkohe pergjate ketyre viteve Ai vazhdimisht shkruante dhe botonte Krijimet e tij deri ne vitin 1936 ku plas dhe lufta Civile Dhe Granada bie ne duar te rebeleve.
Lorka kapet nga policia me 16 Gusht dhe tre (3) dite me vone me 19 Gusht 1936 Ai pushkatohet ne Viznar dhe ishte vetem 38 vjec......
thone se Ai thirri vetem: "Perse me vrisni ne nje nate me hene!?!"......

Madrigal

T'i veshtroja ata sy
Aq te rinj e te urte
Dhe ti buzen ma cike
Me nje te puthur.

(Oret kane gjithnje te njejtin ritem,
Netet - te njejtit yj).

Si gonxhja ne diell
Me lulezoi zemra
Me petale te harlisura,
Me theke prej endrre.

(Oret kane gjithmone te njejtin ritem,
Netet - te njejtit yj).

Denesja ne shtepi
Si princ perrallor
Per bareshen e arte
Qe iku nga gjostra.

(Oret kane gjithmone te njejtin ritem,
Netet - te njejtit yj).

Largohesha nga ti
Qe fshehurazi me doje.
Nuk di si i ke syte,
Duart e tua a floket,
Por me mbeti ne balle
Flutura e puthjes sate.

Këngë miturake

Ka pikla vese
në krahët e bilbilit,
pikla të kthjellta hëne
rrjedhur prej fytyrimit.

Mbi mermerin e burimit
puthja e ujrave,
ëndrra e yjeve kokëulur.

Vajzat e kopshtijeve
më thonë të gjitha ‘upafshim
kur kaloj. Këmbanat
dhe ato më thonë ‘upafshim.
Dhe pema puth
në mugëtirë. Unë
lotoj nëpër rrugë,
groteske, pa zgjidhje,
me trishtimin e Cyrano-s
dhe Qyijote-s
rifitoj
mundësi të pafunda
sa ritmi i orës.
I shoh bebëzat të thahen
me ti prekur zëri im
njollosur me dritë të përgjakur,
dhe në këngën time lirike
vesh zbukurimet e një kllouni
faqebardhë. Dashuria,
e bukura dhe e ëmbla fshihet
nën një merimangë. Dielli
si merimagë tjetër më mbulon
nën këmbët e tij të arta. Nuk
e gjej dot fatin tim,
se jam si vetë Dashuria,
shigjetat e të cilës janë lotë,
dhe torba e tyre zemra.

Do ti jap gjithë ç’kam
dhe lotoj dëshirën time
si fëmijë i braktisur
në rrëfenjën e harruar.

Pemë

Pemë!
Ç’qenë shigjetat tuaja
ranë nga kaltrimi?
Ç’luftëtarë të tmerrshëm ju lançuan?
Vallë ishin yjet?

Muzika juaj buron nga shpirti i zogjve,
prej syve të Zotit,
prej dëshirës së përkorë.
Pemë!
E njohin rrënjët tuaja të forta
zemrën time në tokë?

Madrigal

Unë të vështrova në sy
kur isha i mirë dhe djalë.
Duart e tua me ledhatuan
një puthje më pate falë.

(Orët mbajnë të njëjtën rënie,
dhe netët kanë të njëjtët yje.)

U hap zemra ime
si një lule nën qiell,
me petale dëshire
dhe thekë ëndrrash.

(Orët mbajnë të njëjtën rënie,
dhe netët kanë të njëjtët yje.)

Në këndin tim ngashërova
porsi princi i rrëfenjës
për të Artën Estrelita
që u largua nga ndeshjet.

(Orët mbajnë të njëjtën rënie,
dhe netët kanë të njëjtët yje.)

Unë prej teje jam larguar
I dashuruar pa e kuptuar.
Nuk e di si janë sytë tua,
Duart e tua as flokët e tua.
Vetëm më ka mbetur në ballë
Flutura e puthjes.

(Orët mbajnë të njëjtën rënie,
dhe netët kanë të njëjtët yje.)

Natësor

Kam shumë frikë
nga gjethet e vdekura,
në mes të fushave
mbuluar me vesë.
Do të fle tani;
dhe nëse nuk më zgjon,
do lë ndanë teje zemrën time të ngrirë.

“Kush fëshfërin ashtu,
aq larg?”
“Dashuri,
është era në dritare,
e dashura ime!”

Të stolisa gjerdanë
Me gurët e agimit.
Përse më braktis
Në këtë udhë?
Nëse ti shkon larg
Zogu im do qajë
Dhe vreshti i gjelbër
Nuk do të bëjë verë.

“Kush fëshfërin ashtu,
aq larg?”
“Dashuri,
është era në dritare,
e dashura ime!”

Ti kurrë s’do ta kuptosh
Sfinks bore,
Sa shumë që unë
Do të të dashuroja
Mëngjeseve
Kur rrebesh të binte
Dhe në degën e thatë
Të prishej foleja.

“Dashuri,
është era në dritare,
e dashura ime!”

Deti

Deti është
Luçiferi i kaltërimit.
Qielli ra
nga dëshira e ndriçimit.

I shkreti det i dënuar
me lëvizje pafund,
njëherë ka qëndruar
i qetë në kupolë.

Por prej hidhërimit
të rrëmbeu dashuria.
Linde të pastrën Afërditë,
Dhe honet e tua qenë
të virgjra dhe pa dhembka.

Trishtimet e tua sa të bukura,
det hovesh madhështorë.
Por sot në vend të yjeve
ke oktapodhë gjelbërorë.

Vuan me durim,
i tmerrshëm Satan.
Krishti eci mbi ty
Njëlloj bëri dhe Pan.

Ylli Afërditë është
Harmonia e botës.
Pushoni Kishtarë!
Afërdita është thellësia
e shpirtit...

Dhe burri i mjerë
është ëngjëlli që ra.
Toka, ka gjasë të jetë
Parajsa, e humbura.

Mbrëmje

Mbrëmje me shi në gri të vrarë,
Dhe jeta vazhdon.

Pemë të vyshkura.
Dhoma ime, boshe.
Dhe portretet e vjetra
Dhe libri pa grisje...

Pikon trishtimi përmbi mobilje,
Dhe mbi shpirtin tim.
Ndoshta,
Për mua nuk mund të ketë Natyra
Gjinj të kristaltë.

Më djeg mishi i zemrës
Dhe mishi i shpirtit.
Dhe kur flas,
Fjalët time pluskojnë në ajër
Porsi tapat në ujë.

Vetëm për sytë e ty
E vuaj këtë të keqe,
Trishtimin që kaloi
Dhe atë që pason.

Mbrëmje me shi në gri të vrarë,
Dhe jeta vazhdon.

Hija e shpirtit tim

Hija e shpirtit tim
Fluturon në një perëndim alfabeti,
Mes librash
Dhe fjalësh.

Hija e shpirtit tim!

Kam arritur në vijën ku bie
Malli,
Dhe pika e vajit shndrrohet,
Në albastër shpirti.

(Hija e shpirtit tim!)

Kupa e dhimbjes
u mbarua,
por kjo është arsyeja dhe përmbajtja
e buzëmbledhjeve të vjetra të mesditës
e vështrimeve të vjetra të mesditës.

Një labirinth i mjegullt
Yjesh të tymtë
Grackon iluzionet e mia
Aq të venitura.

Hija e shpirtit tim!

Dhe një aluçinacion
Mëkon vështrimet.
E shoh fjalën dashuri
Të zhveshur.

Bilbili im!
Bilbil!
A po këndon?

Deti
Qesh atje larg.
Me dhëmbë prej shkumbe,
E buzët prej qielli.

“Çfarë shet, oh rioshe e vagëlluar,
me gjoksin në ajër?”

“Unë shes, zotëri, ujë deti.”

“Çfarë mbart, oh rioshe e nxirruar,
përzierë me gjakun tënd?”

“Unë mbaj, zotëri, ujë deti.”

“Ato lotë të kripur:
nga vijnë, nënë?”

“Vajtoj, zotëri, ujë
deti.”

“Zemër, po ky hidhërim
i sertë, nga lind?”

“Hidhëron shumë uji
i detit!”

Deti
Qesh atje larg.
Me dhëmbë prej shkumbe,
E buzë prej qielli.

Dëshirë

Vetëm zemra jote e zjarrtë,
Dhe asgjë më.

Parajsa ime një fushim
Pa bilbila
Dhe lira,
Me një lumë ujpakë
Dhe një burim.

Pa shpimet e erës
Përmbi degë,
As yllin që do
Të bjerë gjeth.

Një dritë e pamatë
Që ishte
Me ndriçuese
Se tjetra,
Dhe një fushim
Yjësish të thyera.

Një prehje e qartë
Dhe atje puthjet tona,
Tingujt zanorë
Të jehonës,
Përhapen aq larg.

Dhe zemra jote e zjarrtë
Asgjë më.

Nje porte

Nje porte
nuk eshte nje porte
deri sa asnje i vdekur
s’ka dale prej andej.
Trendafil me dy petale
qe era i hap dhe i mbyll

Rruge

Sa here qe themi
lamtumire,
krijojme nje mister.
Cdo dite qe iken
erreson
palimsestin tone.

Sa here themi
lamtumire,
leme pakez nga vetja
ne rrjedhen e ftohte
te eres.

Si kremtar i mbushur me deshira,
Ti ecen ne mbremjen e ndritshme, te kthjellet,
Me lekuren e zeshket ku nardi vyshket
Dhe ne veshtrimet e tua klith seksi.

Te goja jote duket melankolia
E pastertise se ftohte te vdekjes.
Ne kupen dionizake te barkut tend,
Nje merimange end nje pelhure shterpe,
Qe mbulon vendin ku s’lulezuan kurre
Trendafilat e gjalle qe nga puthjet lindin.
Ne duart e bardha, ti mban lemshin e endrrave
Qe vdiqen pergjithmone, ndersa shpirtin
Ta zhurit etja per te puthura te zjarrta,
Per nje dashuri nene bashke me vegime
Te largeta djepi, per nje vater te qete
Ku ti kaltrine e ninullave do te tirrje.

Po ta prekte trupin tend dashuria e fjetur,
Ceres, do te jepte kallinjte e tu te praruar.
Si virgjeresha, ti do te kishe mundesi
Te nxirrje nga gjinjte e tu nje Udhe Qumeshti.

Ti do te vyshkesh si nje lule manjolie.
Askush s’do ta puthe trupin tend plot afshe.
Floket e tu s’do te njohin ledhatime
Qe do t’i dritheronin si tela harpe.

O grua e beshme, eben dhe jasemin,
Fryma jote ka freski lulesh qe sapo u hapen,
Afrodite me mantilje, ti me sjell ne mend
Veren e Malagas dhe kitaren.

O mjellme e zeshket qe noton ne nje liqen
Me lotuse te rritura, me vale te portokallta,
Me karafila te kuq, ku shkulma kundermon
Folete e roitura qe ti mban nen flatra,
Martire andaluze, grua e mbetur beronje,
C’jane puthjet e perflakura ti s’e di,
Puthjet e perziera me heshtje te thelle nate
Dhe me zhurmen e turbullt te ujit qe rri.
Rrathet e syve te zmadhohen perdite,
Floket e zinj pot e mbulohen me bore
Gjinjte e tu eremire po i humbasin konturet
Dhe po te kerruset shpina madheshtore.

O grua e perveluar, me pamje nene,
Shenmeri e dhimbjes qe te zemra jote
Ku sot e tutje s’mungullon asnje shprese,
Tere yjet e qiellit pa ane i mblodhe,
Ti je shembelltyre e nje Andaluzie
Qe vuan nga pasione te heshtura, te fuqishme,
Me fryme erashkash, ajo i perkund
Nen mantiljet qe mbeshtjellin gushen e hijshme
Te vashave ku ka fergellima gjaku e bore,
Te gervishura te kuqe qe lane shikimet.

Neper mjegullen e vjeshtes, ti ecen, virgjereshe,
Si Inesi, Sesilja dhe Klara e embel,
Bakante qe mund te hidhje valle
Me nje kurore lastari dhe rrushi te bere.

Pikellimi pa fund qe te rri pezull ne sy,
Na flet per jeten tende te rrenuar,
Per dekorin shkretan, per monotonine qe ndien,
Kur ne dritare sheh njerzit duke kaluar,
Kur degjon ne merzine e nje humbetire
Shiun qe bie ne rrugen e vjeter,
Ndersa nga larg, ulerima e kambanave
Vjen tek ti e mbytur, e lemeket.

Me kot e pergjon zhurimerimen e ajrit
Ku s’te zuri veshi nje serenade asnjehere.
Ti ende pret prapa xhamave te tu…
C’hidherim i thelle qe zemren tat her,
Kur ndien ne veten e lodhur, te shteruar,
Pasionin e ri te nje vajze te re!

Trupi yt do te shkoje ne varr,
I pangasheryer kurre.
Do te mbije nje albe
Mbi dheun e murme.
Nga syte e tu do te dalin karafile te kuq,
Trendafila bore te bardhe-nga gjiri yt,
Por pikellimi yt i madh do te ngjitet kah qielli,
duke eklipsuar e plagosur tere yjte.

Madrigal veror

Gusht 1920
(Vega de Zujaira)

Bashko gojën tënde të kuqe me timen,
Oh Estrella ciganja!
Që nën diellin e artë të mesditës
Mollën të kafshoj.

Në ullishten e blertë në kodrinë,
Ndodhet një kala Moere
Me ngjyrat e mishit tënd fshatarak
Që shijon si mjaltë dhe agime.

Më jep, trupi yt i përcëlluar,
Ushqimin hyjnor
Që lulet ja japin zallit të qetë
Dhe yjet erës.

Pse më jepesh, dritë zeshkane?
Pse mi jep të gjitha
Dashurinë e seksit tënd të jargavantë
Dhe mërmërimën e gjoksit tënd?

Për fytyrën time të pikëlluar?
(Oh ikjet time të ngathta!)
Mbase të dha lëndime jeta ime,
Vyshkur në këngë?

Përse zgjodhe vajtimet time,
Dhe jo muskujt e djersitur
Të një bujku të Shën Kristoferit,
I ngadaltë në dashuri dhe bukurosh?

Një Danadë kënaqsish më je.
Silvanë femërore.
Puthjet e tua mbajnë erën
E grurit të pjekur në verë.

Mbyllmi me re sytë me këngën tënde.
Përhapi flokët e tua
Solemne si një pelerinë hijeje
Ndër lëndina.

Pikturomë me gojën e përgjakur
Një qiell dashurie,
Dhe në një sfond të mishtë violetin
Yll të dhimbjes.

Pegasin tim andaluzian kanë kapur
Sytë e tua të hapur;
Do të fluturojë, vetmitar ndër mendime
Kur ti shohë ata të vdekur.

Ndonëse nuk më dashuron të dashuroj,
Për shikimin tënd të vrenjtur
Si lauresha dashuron ditën e re
Vetëm për vesën.

Bashko gojën tënde të kuqe me timen,
Oh Estrella, vajza cigane!
Lërmë nën mesditën e ndritshme
Mollën ta mbaroj.