NGA AGIM METBALA

AGIM METBALA

U lind më 1953 në Rahovec. Shkollën fillore dhe atë të mesme- gjimnazin, drejtimin e pëgjithshëm, i kreu në vendlindje, studioi dhe u diplomua në Fakultetin Juridik në Universitetin e Kosovës, më 1976. Aty i vazhdoi edhe studimet pasuniversitare.

Të dashur lexues, që në fillim i jap vetes të drejtë ta falënderoj autorin, i cili që vitin e kaluar ma dërgoi si dhuratë përmbledhjen me vjersha “Kohë qirinjsh”. Mbase, kur dikush më dhuron diçka nga krijimatria e tij, unë e konsideroj dhuratën më të madhe, sepse me këtë ai më ka dhuruar një pjesë të shpirtit të tij.

Të faleminderit mik, Agim



Në vazhdim lexoni kritikën për veprën, ndërsa poshtë saj keni librin të tërë.



Libër mbi të vdekurit e gjallë dhe të gjallët e vdekur


Agim Metbala, krijues, aforist, dashamirës i letërsisë për fëmijë dhe i asaj për të rritur, kryeredaktor i revistës letrare për fëmijë “Filizat” dhe i revistës letrare për të rritur “Jehonë anadrinie”, del para lexuesit me librin më të ri me poezi “Guximi fle”, të parin që u dedikohet lexuesve të rritur. Shumëkush tashmë e di se Agim Metbala është një gjykatës me profesion, nga njëra anë, dhe një adhurues e krijues, nga ana tjetër – dy skaje që në ambientin tonë nuk është gjithaq lehtë që të mishërohen në një person. Është së tepërmi shëmbëllyese kjo shpërputhje me atë ndërmjet realitetit me të cilin ndeshet autori dhe shpresat e tij. Libri mund të merret si rezultat i këtij rrugëtimi jo fort të lehtë nga njëri skaj në tjetrin.
Përmbledhja poetike “Guximi fle” është konceptuar në katër cikle: “Kohë qirinjsh”, “Këngë e gjallë”, “Përkushtime” dhe “Lot e shpresë”; ndërsa atyre u prin një kushtim për Ukshin Hotin, në të cilin lexuesi do të mund ta gjejë, në trajtë epigrami, moton e autorit që si mbështetje ka huazuar fjalët e intelektualit dhe atdhetarit tonë të madh. Guximi i Ukshin Hotit është ai që reflekton konceptin e përballjes së vështirë me realitetin edhe kur ai është tepër i vrazhdë, tepër kërcënues... ky guxim përbën frymëzimin edhe për autorin e këtij libri.
Përgjithësisht krijimet e Agim Metbalës shquhen për një unitet krijues, në rend të parë ky është një njësim ideor e tematik, dhe kryesisht ato dominohen nga nota të një pakënaqësie të brendshme të autorit, e cila herë-herë përkufizohet edhe me protestën. Ai nuk e gjen atë që dëshironte ta shihte në Kosovën e sotme, andaj shpërthen me një gjuhë të qartë:

“Në Kosovë
Çdo gjë është e brishtë
E ftohtë, akull, akullnajë”



Megjithëse nuk ngurron që t’i thotë kaq hapur gjërat dhe jo vetëm në këto vargje, autori nuk bie në pesimizëm të skajshëm dhe dëshpërim, ngase ka një aleate të madhe në këtë rrugë – ka shpresën për ndryshimet:



“Derisa të lind shpirti
Ai do t’i shkrijë të gjithë ajsbergët
Në bebëzat e syve do ta mbjellë dashurinë
Të kërkuar në këto mote...”



Cikli i krijimeve “Përkushtime” shpalos galerinë e personaliteteve të rëndësishme për autorin, ndër të cilat spikatin figurat e dëshmorëve të atdheut. Ndjenja e adhurimit për ta nuk shpërfaqet vetëm si borxh ndaj dëshmorëve, por edhe si masë e vlerësimit të etnisë, në të djeshmen, në të sotmen dhe të në nesërmen e saj. Adem Jashari dhe dëshmorë të tjerë rahovecjanë të luftës së fundit përbëjnë masën e kësaj atdhedashurie të konceptuar në vargjet e autorit.



Në rast se për tematikën që e ndeshim në librin “Guximi fle” nuk mund të thuhet se është e re kundruall librave të shumtë me poezi që botohen sot, ky libër të veçantën më të madhe e ka në reagimin e subjektit lirik, në mjetet e tij shprehëse, sidomos në gjuhën me të cilën i shkruan ato. Autori nuk është dhënë shumë pas gdhendjes së fjalëve, pas përsosjes së vargut e të formave poetike, ngase ai preokupohet nga një përbërës tjetër - nga ideja e poezive të tij, nga domethënia, e cila paradoksalisht e përbën edhe pikën nisëse edhe cakun e tij. Duke qenë kështu e lidhur ngushtësisht për realitetin përmbledhja e Agim Metbalës mund të merret edhe si një dëshmi artistike “për të vdekurit e gjallë - dhe të gjallët e vdekur” të këtij nënqielli.

Agim Metbala



KOHË QIRINJSH

cikli:
KOHA NË PESHORE



UKSHIN HOTIT


...” Zoti gjyqtar,

- Jam i vetdijshëm për veprën time,

por fatin e robit nuk e nënshkruaj!”...
U. H.

Shtegtove shtigjeve të xhunglës
Atje ku nuk guxon të shkelë këmbë e tjetrit
Ndër sheshe shqiptove fjalët

Që shumëkujt atëherë i mbetën në fyt
Si kafshatë e madhe

Në letër të bardhë shkrove ditirambe
Për të vdekurit e gjallë
Dhe të gjallët e vdekur
I ke pështyrë me kohë në fytyrë
Për së gjalli u ndave dy herë nga jeta
Duke i hapur tri kaverna në mushkëri
Për lindjen e re...
Dhe tash
Universi yt mbetet përjetësisht në këto troje...

KOHË QIRINJSH



KOHË QIRINJSH



Në Kosovë
Motet ndërrohen
Nën ritmikë agregatësh
Ftohtë, akull, akullnajë
Dhe në shpirt të secilit
Mbin nga një ajsberg...
Në Kosovë
Nata edhe dita
Ndërrohen në vërtitje krismash
Duke bartur stafetën stereotipe
Me porosi të stërpërsëritura...
Në Kosovë
Çdo gjë është e brishtë
E ftohtë, akull, akullnajë
Derisa të lindë shpirti
Ai do t’i shkrijë të gjithë ajsbergët
Në bebëzat e syve do ta mbjellë dashurinë
Të kërkuar në këto mote...

18.03.2003

FJALA MË MBETI NË FYT



Desha të flas
Fjala më mbeti në fyt
Janë ngopur të gjithë me fjalët tona...
Desha të shkruaj
Për çfarë të shkruaj
Para meje kishin shkruar për çdo gjë
Era i mori shkrimet e tyre...
Desha të protestoj
Për shumëçka
Para meje kishin protestuar për gjithçka
Ato i varrosën në sarkofag...
Desha të çmendem
Nuk më lanë
Më thanë: ka shumë të çmendur...
Dhe shtuan:
- Së pari kuptohet vetja
Atëherë i mirret era
Flladit të pranverës...

KOHA E KRISUR



Në këto kohëra të rënda si plumbi
Trurin e kam konservuar mirë
Pakkujt i duhet truri
Veshin e kam mbushur me pambuk
Për ta shpëtuar timpanin
Ndërsa sytë i kam mbyllur
Dhe i kam futur në kuti
Për të mos parë fëlliqësirat...
Do të pres ditë më të mira
Për të jetuar dhe për të vdekur...

FENIKSI KOSOVAR FORUMI



Këtu si duket edhe dialektika
Është dehur deri në delirium
Dhe përditë në këtë kaos urban
Lindin pikëpyetjet
Në këtë kaos urban të shfrenuar
Vështirë se do të mund të vetëpërmbahet
Rolet janë ndërruar në mote –
Timonët i kanë marrë në duar idiotët
Të paktë janë ata të tjerët
E Kosova zë në thua me shekuj...
Si duket këtu po perëndon
Apo po lind diç e re
Diçka si Feniksi i ri kosovar
Kam frikë, kam frikë...
(këlyshët e parë hidhen në lumë)...

ECJET



Ka ecje:
HORIZONTALE
dhe
V
E
R
T
I
K
A
L
E
Dhe nga ecja çfarë bëhet
Lindin pastaj një mijë e një epitete
Apo vetëm një
NJERI...

IKJA



Monstrumi IKJE
Me eskavatorë
Shemb kalatë e guximit
Dhe në çdo zemër mbjell
Fidanët e frikës
Që lindin frutet e dhembjes
Dhe krijojnë lumenjtë e vdekjes
Pastaj në mënyrë të paartikuluar
Katandisen në detet e panjohura...
Ikja lind nga droja
E frikës dhe forcës
Të ikurit
Me gravitacion të humbur
Sillen si pa kokë
Me shpresë të mbështjellë
Në shaminë tetëpalëshe
Duke ngrehur këmbët zhag
Metropoleve të botës...
Ikjet çdoherë më trembin
I trembin edhe fëmijët në djep.

16.02.2003

MOS I MBYLLNI SHTIGJET forumi



Mos e mbyllni, hapeni shtegun
Do të shihni se sa shtegtarë ka
Që do t’i krijojnë shtigjet e reja
Për t’i lënë n’harresë labirintet e trishtimit
Mos e mbyllni, hapeni portën
Do të hapen pastaj të gjitha dyert
Frikën do ta mund guximi
Guximi do t’i mbushë sheshet me gëzime
Dhe frikën t’ia lëmë peng historisë
Mos e mbyllni, hapeni zemrën
Pastaj do të hapen të gjitha zemrat
Zemra ka shumë sirtarë
Dhe në ballë të fëmijës
Do të lind ardhmëria

S’E PREFEROJ ECJEN E BRESHKËS



Breshkën e adhuroj se ka mburojë
E fare s’e preferoj ecjen e saj
Pse po modelohet lëvizja e saj nëpër mote?
Në ecjen tonë duhet modeluar maratonën
Për të zënë një karrige në Strasbur
Atëherë do të prehen të gjithë eshtrat
Do të pushojnë të gjithë shpirtërat
Që si mbyllin sytë gropë
E me dashuri ia falën jetën kësaj toke...
20.02.2003

YLBERI PUTH BLERIMIN



Sot guximin e ka kapur paraliza
Dhe aty-këtu ecën me paterica
Që i jep pamje tragjikomike...
Sot urtësia është varur në majë të lisit
Atë e kapi era me krahë të vet
Duke e hedhur në qiell të imagjinuar
Budallenjt organizojnë vallet e natës...
Sot në çdo rrugë dhe udhëkryq
Janë rreshtuar pikëpyetjet
Dhe karavanët e pyetjeve pa përgjigje...
Nesër do të lindë Ditë e re
Me kuptim, presje, pikëpresje
Duke përfunduar me një pikëçuditëse
Do të rreshtohen guximi, dija, urtësia
Shesheve do të mbijnë aguliçet
Ylberi do ta puthë blerimin në ballë...
28.02.2003

ÇASTE DELIRIUMI studenti



Nga afër shikoj
Procesin e transformimit evolutiv
Të plisit të bardhë
Me katalizatorë të shumëfishtë
Më dhemb secili muskul
Më dhemb secili ind
Më dhemb secila qelizë...
Klithi deri në kupë të qiellit
Kurrkush nuk më dëgjon
I kanë prishur çekanët e veshëve
Klithi çmendurisht
Kurrkush nuk më shikon
I kanë vënë mëkëmbëzën thjerëzës së syrit
Klithi në delirium
Kurrkush nuk më ndjek
Të gjithë i kanë shndërruar këmbët në roushle
Duke vrapuar kah Perëndimi
Dhe duke humbur kohë pas thembrave...
Perëndimi një ditë do të kthehet kah Lindja
Të gjithë ata do të jenë të pafuqishëm
Për pelegrinazh...
28.02.2003

KOMEDI forumi



Fjalën nuk e frenova
Nëpër motet plot rrebeshe
Dhe tërmete të fuqishme
Kur vërshonte llava nga vullkanet
Dhe thembrat preknin majën e kresë
Sot më thonë do Sanço Pança
Ta lë fjalën përgjysmë
Komedi stereotipe
E një moti pa vlerë...

PA THONJ



Shumica nëpër mote
Pjesën e madhe të thonjve
I hanë për hiçgjë
Duke u ngjitur për luspat e kuçedrës
Pjesën e mbetur i hëngrën
Duke u grithur mes vete
Çmendurisht...
Dhe tash kur thonjtë u duhen
Për të mbrojtur veten
Mbetën pa ta...

DO TË BËRTAS, DO TË PLAS

Do të bërtas derisa të plas
Nuk dua të lejoj që në çastin e lindjes
Shpresa të na gjejë fjetur...

E KËRKOJ VETEN forumi



Dje e dija kush isha
I rreshtuar si luledielli
Me fytyrë të kthyer kah dielli
Në pritje të lindjes të frutit
Nga mishi dhe gjaku ynë...
Sot e kërkoj veten
Në këtë vorbull të shfrenuar
Ikje marramendëse me një këmbë
Qiellit që nuk i dihet fundi
Dhe me një këmbë në zjarr
Që nuk ka të sosur djegia
Bërtas me fund të barkut
Si kafsha e plagosur për vdekje:
- Kurrë nuk do të rreshtohem mbrapsht
Edhe nëse gjatë jetës
Vdes edhe një mijë e një herë..

LËKUNDJA E NDËRGJEGJES



Shpallen edhe tenderë
Brutalisht thyhen shpresat
Që na e sollën enkas nga larg
Në fjalorin e gjuhës shqipe
Lëkundet me themel ndërgjegjja
Humb pafundësisht fjala
Djersa poshtërohet deri në avullim...
20.08.2003

KOHA NË PESHORE



Mos shkel rrëmbyeshëm
Kujdes hapin si ta hedhësh
Mos shkel vetvetën
Se koha e sotme është në peshore miligramike
Nesër kanë për të të çmendur britmat...
Mos i mbyll sytë para dritës
Hapi bebëzat dhe shikoje të vërtetën
Se koha e sotme është në peshore miligramike
Nesër do të të ha terri i zi...
Mate fjalën me mikrona
Shkronjën mos e shkruaj në letër të ndotur
Nesër do të të shkurtohet gjuha
Shkronjat do të mbeten
Në reliefin e lëkurës sate...
Kujdes
Koha është në peshore miligramike...

NUK DUA TË MBETEM APATRIT



Nuk dua prapë të mbetem apatrit
Nëse ka nevojë do t’i pres të gjitha venat
Dhe le të shkojë gjaku im rrëke rrugëve
Deri në pikën e fundit
Mbase dymbëdhjetë lëkura m’u kanë rjepur nga shpina
Duke kërkuar hartën e re gjeografike...
Nuk dua prapë të mbetem apatrit
Duke u përcjellë brezave stafetën me pikëpyetje
Dhe vullnet të padeshifruar
Nëse ka nevojë do të dal në Sheshin Skënderbe
Për ta reinkarnuar Jan Pallahun
Sepse krejt çka pata dhashë
Duke kërkuar hartën e re gjeografike...
04.03.2003

PAMJE



Pamja që na shpaloset sot
Është deri në fund ironike
Çdo figurë në panoramë
Në mënyrë milimetrike është e përllogaritur
Të na bindë në këtë realitet të rrejshëm...
Harrojnë se thjerrëzat tona janë imune
Motet na i falën reflekset e kushtëzuara
Për të mbijetuar vertikalisht...

DERI KUR



Deri kur më në ecje do të bëjmë zigzage
Për t’u pëlqyer atyre që na i imponojnë ato?
Deri kur më do t’i përsërisim fjalët
Refrenët që na i shkruajnë të tjerët?
Deri kur do ta shkurtojmë gjuhën
Me kutin e porositur nga të tjerët?
Deri kur do të ulemi në tavolinën e gjelbërt
Me materiale të servuara si një supë?
Nëse kështu ecim vetëm edhe sot
Përfundimisht do të arrijmë në Ferrin e Dantes.

MONSTRUMËT ME
BATERI NË ZEMËR



Kahdo që sillem
Shtangem si mumi
Të gjitha që i ndërtuam
Me eshtrat e kurrizit
Dhe nga gjaku e mishi ynë
Janë bërë të akulltë si ajsbergët
Edhe më të ftohtë se kufomat
Togjet e hijenave
Dhe çakejt e çartur
I hanë pa ndjenja
Të gjitha që ndërtuam
Me eshtrat e kurrizit
Dhe nga gjaku e mishi ynë...
Ata duan ta sundojnë në këtë planet
Monstrumët me bateri në zemër...

08.03.2003

TRAGJIKOMIKE



Situata komike
Më kanë rrethuar
Në vend se të qeshi – qaj
Kafshoj ditën fort
Dielli zihet...
Rreshtave nuk u shihet fundi
Në qendrat sociale
Trupa pa kokë
Të paartikuluar rreshtohen
Para ambasadave
Lukthi s’ma përbin
Këtë pamje komike
Kafshoj natën, dhëmbët më thyhen
Nga dhembja hëna fshihet pas reve...
Më çmend ecja horizontale
Nëpër metropolet evropiane
Me gëzimin e paluar dymbëdhjetëfish
Në xhep të vogël
Kafshoj me dhëmbë mishin tim
Për të mos qarë...
12.03.2003

TRURIN DO TA SHKEL
ME KËMBË



Më parë do t’i shkul flokët
Me gjilpërë do t’i nxjerr sytë e ballit
Me havan do ta pres copa-copa gjuhën
Zemrës do t’i bëj harakiri
E trurin do ta shkel me këmbë
Edhe nëse mbetem pa asnjë gjymtyrë
Mu si një cung
Sesa t’i bashkangjitem
Valles së hijeve të natës...
19.03.2003