DURRESI FOTO

nga engjell a djall Sun 26 Apr 2009 - 11:49

Ne brendesi te ktyre fotove jan disa nga antikiteti Durrsak si :
- Amfiteatri, Monedhat te ilireve, Rotonda por dhe durresi ne vite. Gjithashtu dhe do te flas pak per historine e Durresit.

Amfiteatri
I perket shkeullit te 1dhe te 2- te
eres sone.
Amfiteatri i durrsit per nga
madhesia mund te krahasohet me
amfiteatrin e Polas dhe te Pomeut.
Ka forme elipsi dhe nje kapacitet
15 - 20mije spektatore, fakt ky qe
ne menyre indirekte deshmon
numrin e larte te popullsise se
Durresit gjate antikitetit.
Amfiteatri i durresit ka nje
arkitekture te vecante . Duke e
njohur Durresin si zone sizmike, konstruktoret kane
perdorur tekniken e galerive. Nje pjese e shkallareve eshte
ndertuar mbi faqen e kodres, ndersa pjesa tjeter ne fushe,
dikruar nga vete pozicioni i tij. Galerite ashtu si shkallarja
perbejne nje element te vete ndertimit te monumentit.
Teknika e ndertimit te amfiteatrit eshte nje perzierje e
murit me gur duke u alternuar me pese deri ne shtate
rreshta tullash te lidhura me llac.

Rotonda
Forumi bizantin eshte nje monument historik,
ndertimi i te cilit daton shekullin 5.ai eshte
zbuluar keto vitet e fundit dhe te dhenat rreth
tij nuk jane ende te plota. Duke iu referuar te
dhenave te deritanishme, rezulton se deri aty ka
egzistuar shkolla e "grekut", gjurmet e se
ciles jane fshire pothuajse teresisht.
Pershkrimi: te dhenat per kete monument nuk
jane ende te perdunduara, pasi arkeologet jane
duke punuar akoma

?Trashigimia kulturore dhe arkiologjike ne Durres?

(pamje nga disa qytete qe permenden per lashtesin shume vjecare)
Shqiperia,
vendi me I vogel I Ballkanit, zoteron nje pasuri te padiskutueshme
monumentale, arkeologjike, historike e artistike, si rralle ne vende te
tjera, qe I ka bazat e saj rreth 100 mije vjet me pare.
Pjese e kesaj lashtesie dhe historie, eshte edhe qyteti yne Durresi.
Durresi, qyteti me I lashte I qytetit tone, me nje pamje mahnitese, ndodhet jo shume larg nga kryeqyteti I Shqiperise Tirana.
Durresi
laget nga ujrat e detit Adriatik ne perendim, ku nje vend te
rendesishem ze Porti I Durresit, porti me I madh e me kryesor qe eshte
ura lidhese me e fuqishme me perendimin.
Gjiri I Durresit,
mbizoterohet nga kodra qe zbresin rrepiret mbi detin Adriatik, dhe qe
shtrihen embelsisht deri ne drendesi, aty ku deri ne fillim te
shekullit te xx shtrihej mo?alishtja e kenetes.
Durresi, mund te krahasohet me qytetet me te medhenj te Msdheut antik e mesjetar, me nje histori rreth 3000 vje?are.
Histori e cila fillon ketu, ne fund te shetitores Taulantia ne Muzeun Arkiologjik.

Shekujve
x ? VII para krishtit I perkasin gjurmet me te hershme te gjetura ne
territorin e Durresit, ?ekanet e sepatat prej guri te lemuar me nje
vrime ne mes, I perkasin periudhes se meolitit e bronxit, qe ndodhet ne
ate kohe sherben si nje mjet sherbimi ne mungese te monedhave. I njohur
me emrin Epidamnus, ai u themelua nga kolonet qe erdhen nga Kointi I
Korkyra. Burimet antike te Itrabionit, LIVIOS , APIANIT I artikuojne
kolonise greke dy emra : Epidamnus dhe Dyrrachion qe mbeshtetet ne
legjenden mitologjike.
Sipas legjendes thuhet :
Mbreti I
barbareve te ketij vendi, Epidamni , ndertoi prane detit nje qytet , te
cilit I vuri emrin e tij Epidamn. E bija Melisa paska patur nga
perrendoria e detit Posedonin, nje femije qe e quajne Dyrrachios , I
cili ndertoi prane qytetit nje liman dhe I dha emrin Dyrrah.
Me
Dyrrahun , ne luftrat e zhvilluara u bashkuan edhe Herakliu, duke vene
si kusht zoterimin e nje pjese te tokes. Thuhet se ne keto beteja
Herakliu vrau Dadeshuir te birin e Durrahut. Jonin dhe trupin e te
vrarit e hodhi ne det, me qellim qe te behej eponim I ketij te fundit.
Me
themelimin e kolonise Helene ne Dyrrah ne vitet 627 para krishtit, u
dendesuan mardheniet mes grekeve dhe ?Ilireve Taulant? qe popullonin
kete rajon me nje ekonomi qe sa vinte dhe zgjerohej.
Gjetjet e
Qeramikes ?Ilirike? dhe prokoitmikr e vone, ne varret e nekrepoleve
arkaike, te gjetur ne kodrat e Dautaj I perkasin dekatave te fundit te
shekullit VII para lindjes se krishtit. Kolonizimi solli nje zhvillim
te ri te jetes qytetare. Nga zhvillimet arkeologjike, ndertimet e artit
arkaik I perkasin modelit grek, e pasqyruar kjo ne muze me amforat e
restauruara te qe sherbenin per ruajtjen e vajit, veres, lengjeve te
ndryshme si dhe stelet e varreve, ku I vdekuri paraqitet ne profil. Ne
vitet 480 deri ne vitet 335 para krishtit, qyteti qeverisej nga
institucione politike juridike. Deshmia e artit klasik jane keto stela
varresh, qe paraqiten ne menyre me monumentale dhe artistike, ku pervec
dekorimeve permbajne dhe emra me germa greke.

Paportet e koloneve greke me Iliret, kane qene gjithmione normale ndermjet dy aristokracive.

Madje
dy popullsi perzihen natyrshem, e deshmuar qarte ne keto stela varresh
qe permbajne dy emra, emrin e personit dhe fjalen Hajre qe do te thote
Lamtumire ne germa greke dhe ilire, te gjetura ne Durres.

Nekropolet
e zbuluara ne veri e veri-perendim te qytetit zene nje vend te
rendesishem ne periudhen elenistike Ianktuari I Aferdites, kane nje
origjine shume te lashte.

Hesiodi e tregon se ishte e lindur nga
shkuma e detit. Si atube e perhershem kishte brezin e saj te cuditshem,
me te cilen fshihej sekreti I bukurise. Tempulli eshte I mbushur me
staueta prej balte te pjekur, qe hidheshin nga grate e sapo martuara.

Gjysmes
se dyte te shekullit te IV para krishtit I perket vepra me e shquar e
artit Dyrrahas, mozaiku ?Bukuroshja e Durresit? .Mozaiku per here te
pare u permend nga arkeologu austriak Broshniker. Ai shkruan : ?Durrahu
eshte nje nga vendet me te lashta te mozaikeve ?me vlera te medha
artistike, te njohura deri me sote. U zbuluan ne mars 1918. ai njohu
nje pjese te ketij mozaiku. Per nje periudhe 40-vjecare mozaiku humbi
dhe u rizbulua nga arkeologu shqiptar Vangjel Toci ne lagjen Varosh.
Siperfaqja e mozaikut ka trejten e Elipsit me diameter 5 m. Ne qender
eshte nje figure e hishme gruaje me nje qendrim monumental, ku dallojme
qarte dy dege qe e rrethojne te gjithe portretin. Mozaiku ka nje
teknike te vecante perpunimi si I ndertuar me gure te vegjel zalli
shumengjyresh, te vendosur mbi nje shtrese llaci. Bukuroshja e Durresit
mbahet si mozaiku me I lashte I zbuluar ne evrope dhe sote ruhet ne
muzeumin kombetare ne Tirane.

Lidhje midis greqise, Ilirise dhe
Italise e tregon Dyrrahu si nje qender te madhe tregatre, e pasqyruar
nga keto anfora, ku format e tyre me maje e tregon qarte zhvillimin e
trensportit ne kete periudhe.

Mbreteresha Ilire, Teuta, Ben
perpjekje per te vene nen kontroll Dyrrahun, qe po shkeputej nga varsia
e shtetit ilir. Paqja e vitit 228 parakrishtit e shnderroi qytetin ne
protektorat romak dhe me vone ne nje province me qender Dyrrahun.

Vija
Egantia, eshte rruga me e rendesishme qe lidhte bregdetin e Ilirise se
jugut me lindje, si vazhdim I rruges Aia ne Itali, qe I perket viteve
146 ? 120 para krishtit. U ndertua nen drejtimin e prokonsullit te
Maqedonise Eganatius qe I vuri emrin e tij. Traseja miste nga Dyrrahu
dhe Apollonia, perms lugines se lumit Shkumbin, ne brgjet e Ohrit, ne
Thesaloniki dhe perfundonte ne Bizant. Deshmia e se ciles eshte ky gur
miliar.

Dyrrahu ka terhequr vemendjen e mjaft udhetareve, e Cicerovev, njeri prej te cileve ka shkruar:

Rruga qe lidhte Romen me Lindjen u restaurua nen perandorine e trajanit, kur u ndertuan termat, ujsjellsi e anfiteatri.

Permirsimi
I jetes ne qytetet roman, solli si nevoje perhepjen e termave, sipas
nje tradite shekullore te lindur ne Itali rreth shekullit te I-II pas
krishtit.

Termat perbehen nga komplekse sallash, dhe indiaktesh te ndryshme, dhomat e zhveshjes pishine e ftohte, dhe sale e ngrohte.

Ne
Durres termat jane zbuluar ne vitet 1960 dhe gjenden ne themelet e
pallatit te kultures ?Aleksander Moisiu?. Gjurmet paraqesin nje dysheme
te thjeshte te shtruar me pllaka katrore bardhe e zi.

Germimet e
bera rreze mureve te keshtjelles, kane nxjerre ne drite rrenojat e nje
anfiteatri te madh, I vetmi I ketij lloi ne shqiperi, nder me te
medhnjte e botes antike.

Amfiteatri I Durresit
krahasohet me amfiteatrot e pompei, sirakuzes, polast e Nimas dhe eshte
shfrytesuar per ndeshje gladiatoresh per afro II shekuj; me diameter
136 m, lartesi 20 m, me kapacitet 15000 ? 20000 spektatore.

Ka nje arkitekture te vecante: nje pjese e shkallarja eshte ndertuar ne koder dhe pjesa tjeter ne fushe.
Galerite
dhe shkallarja perbejne nje element te rendesishem ne drejtimin dhe
funksionimin e anfiteatrit. Ku qendronin kafshet e egra para se te
niste luftimi. Tek pika e ndertimit te anfiteatrit eshte nje perzierje
e murit me gure, duke u alternuar me 5-7 rreshta tulla te lidhura me
llac. Vende-vende dallohen pllaka guresh kuadrik, dhe ne galerite e
brendshme, ka disa kauore ne dimensione te vogla, ku vendoseshin kandil
vaji per te ndricuar.

Ne shekullin e X pas krishtit u ndaluan
ndeshjet e Gladiatoreve dhe anfiteatri nisi te brektisej. Ne mjediset e
tij u ndertua nje kapele, kushtuar Martirit te pare Shen Stefanit.
Karakteristike eshte mozaiku mural I kesj kapele I vetmi I ketij lloi
ne Shqiperi I punuar me gure kubike polikron. Jane gjetur edhe keto
objekte gjate germimeve ne anfiteater.

Ky gur pjekje, I gjetur
ne afersi te muzeut arkeologjik I perket shekullit te pare pas
krishtit. Eshte I ndertuar prej qeramike, perdoret per pjekjen e
anforave, qeramikes, I marre pjese ? pjese I restauruar ne muze.

Dyrrahu,
duke qene porti me I madh I Adriatikut lindor, qender tregtare, vend qe
terhiqte vemendjen e udhetareve, mori nje zhvillim te madh edhe ne
shekullin e II pas krishtit. Keto podhime qelqi tregojne per nje nivel
te larte jetese.

Romaket kane qene te vecante ne menyren e
paraqitjes se objekteve. Jane gjetur stela varresh me gure gelqerore,
relieve qe paraqesin personazhe mitologjike, sarkofoge dhe skluptura ne
paraqitje realiste. Shekullit te II ? III pas krishtit I perkasin
fitoret trofe te romakeve te paraqitura me ane te ketyre stelave.
Statuja e perendorit me Kuarce I perket Neronit dhe ze nje vend te
rendesishem ne muze.

Vecanerisht e lulezuar eshte vleresuar
periudha e sundimit te perandorit Anastasi I pare, ne kapercyell te
shekujve te V ? VI I cili kishte prejardhje Durresake. Ai e perforcoi
qytetin e tij me mure mbrojtese shume te fuqishme te rindertuar me pas
nga Justivi e
Justiviani. Duke e transformuar ne nje nga fortifikatat me te fuqishme te ballkanit perendimor.

Kronistja
Ana Komnena shkruan : ?muri I kalase se Durresit mbahet dhe mbeshtetet
ne pirgje. Keto pirgje ngrihen rreth qytetit ne nje lartesi prej 11
kembesh dhe mbi te kalojne krah njeri tjeterit 4 kalores?.
Muri
rrethues eshte ndertuar me tulla te lidhura me llac te forte gelqereje.
Karakteristike eshte sistemi I kullave te vendosura 60 ? 65 m. larg
njera-tjeters, me lartesi 18m, ne forme katerkendore 8-kendore e te
rrumbullketa.
Kullat kishin 3 kate te ndara me dysheme druri. Kati I
pare sherbente si depo, kati I dyte I paisur me fragji dhe kati I trete
me bedena, ku vepronin ushtaret hesgtar.

Periudha e antikitetit
te vone ishte koha e intensifikimit te lidhjeve tregtare me mjaft
provinca e qytete te tjera te mesdheut. Forumi bizantin ose shesh-tregu
eshte zbuluar ne vitin 1987 dhe I peket shekullit te IV ? VII.
Monumenti eshte kompozuar ne formen e nje portiku rrethor I shtruar me
plllaka mermeri dhe I rrethuar me nje kolonade me diameter 40m. I
paisur me mjedise tregtimi ku jane organizuar panaire dhe pazare. Ne
kohen e perandorit Anstas qyteti mori tiaret e nje qyteti tipik
bizantino-kristian. Bashkesia e pare kristiane eshte ngritur rreth
viteve 58 pas krishtit.

Sipas kronikaneve osmane kostandinopoja
e dyte ?Dyrrahu? u pushtua nga turqit ne vitin 1501. ketu filloi edhe
perhapja e fese islame ne Durres. Ne 1502 u ndertua xhamia Fatih.

Ne
periudhen e pushtimit Italian u bene disa ndertime, sistemimi I portit,
ndertimi I bankes, I bashkise, disa ndertesa banimi qe e lane gati te
paprekur gjendjen dhe pamjen e qytetit te meparshem.

Ne muzeun
arkeologjik nje vend te rendesishemze dhe thesari I qytetit, I gjetur
ne vitin 1941, nga greminat qe po benin disa ushtare italiane per
ndertimin e nje traseje. U zbuluan 4000 monedha argjendi 3 anfora e
bizhteri. Ne hollin qendror te muzeut ndodhet edhe zbulimi I fundit I
bere ne qytetin tone ne vitin 2003 ne Kinama ?Iliria? qe pasqyron
perendeshen e tokes e cila mbron dy femije, te ulur ne prerin dhe fruta
per te treguar miresine e tokes.

Muzeu historic kombetar : Gjergj Kastrioti ne Kruje.
Kruja,
qyteti qe u be simboli I luftes kunder turqeve permendet per kalane me
te lavdishme e me me ze te kombit shqipetar. Kalaja ngrihet ne nje
koder shkembore ne te djethte te qytetit te krujes. E ngritur ne
shekullin e V ? IV para krishtit ka trajte eliptike me perimeter 800 m.
Brenda kalase ka shume ndertime te vjetra si dhe muzeu I heroit tone
kombetare Skenderbeut. Ne kembet e kalase ndodhet pazari I Krujes.

Te
gjithe keto e mbiemersuan Durresin, qutet te mrekullueshem, lulishte e
Adriatikut, ?eles te Ballkanit,m duke shprehur ne kete menyre jo nje
pershtypje siperfaqesore euforike, por nje te vertete kulturore e
historike, e cila pr?t shume vizitore.