Mowlana Jalaluddin Rumi

Mbi jetën e Rumit

Emri Mowlana Jalaluddin Rumi do te thote dashuri dhe udhetim euforik ne pafundesi. Rumi eshte nje nga mjeshtrat me te medhenj shpirterore dhe nje poet gjeni. Ai ishte krijuesi i urdherit Mawlawi Sufi, nje nga shoqerite shpirterore me kryesore ne Islam.

Rumi indi ne 30 Shtator, 1207 ne Wakhsh (Tajikistan) nga prinder te edukuar fetare. Familja e Rumit ju arratis pushtimit Mongol duke udhetuar ne tokat Muslimane, duke hapur keshtu fjalen e Zotit ne Mecca dhe me ne fund u vendosen ne Konya, Anatolia, ne ate kohe pjese e Perandorise Seljuk. Kur babai i tij Bahaduddin Valad nderroi jete, Rumi ishte rreth 24 vjec dhe megjithe moshen e re ai arriti te ndiqte hapat e te atit duke u bere mesues fetar dhe i shkencave pozitive.

Rumi u njoh per here te pare me udhen shpirterore nga nje dervish udhetar i quajtur Shamsuddin i Tabrizit.

Rumi eshte autori i gjashte volumeve didaktike epike titulluar Mathnawi si dhe Fihi ma Fihi, kjo e fundit e shkruar per te paraqitur disiplinen e tij ne metafizike.

Ideja kryesore ne poezite e Rumit eshte dashuria per Zotin.

Mevlana Jalaluddin Rumi vdiq ne 17 Dhjetor, 1273. Burra te pese besimeve ndoqen mesimet e tij. Nata e vdekjes se tij eshte emeruar Sebul Arus (Nata e Bashkimit). Qe prej asaj kohe kjo date eshte dite festimi per dervishet e Mawlawi.

Dashuria është e pakujdesshme

Dashuria është e pakujdesshme ; arsyeja jo
Arsyeja kërkon një përfitim

Dashuria vjen e fortë,
harxhon veten, e paturpshme

Gjithsesi, në mes të vuajtjeve
Dashuria ecën si ngarkesë
e ashpër në paraqitje e me trajektore shigjetë!

Duke qënë se vdiq për qejf të saj
rrezikon çdo gjë dhe kërkon asgjë
Dashuria luan me dhuratat që Zoti i dhuroi.

Pa arsye Zoti na dha jetën
pa arsye, ktheja përsëri.

Hardhia e eger

Jam nje hardhi e eger, te tille e pata fatin
Ti bemu panje e bardhe, qe te te vij rreth shtatit!

Jam dredhez shermasheku, ti bemu pishe e bukur
Te kem se ku te qepem, mos ndehem neper pluhur!

Jam fluturak i drojtur, ti bemu e forte flater
Te kridhem ne hapesirat e qiellit tend te kalter!

Jam nje dori i lodhur, ti bemu shpore e çpome
Tek ti, nga largesirat, revan te vij gjithmone!

Jam nje vulla i shkrifet, ti trendafil harlisu
Ne gjoksin tim, qe vlagen te mos ma thithin krisjet!

Jam mugetira e lindjes, ti dil qe nga humnerat
E mjegullat shperndami, si dielli, perngahera!

Jam nata e pahene, oh, vello yjesh pa numer
ti bemu, te mos trembem e te marr fryme i lumtur!

VARGJE KATERSHE DASHURIE

Nje kenge asaj i ngrita ,po fort mu zemerua
Qe brenda vargut jeta ju shterua
“si te kendoj per ty?” ajo mu pergjegj
“ta mbyllesh bukurine ne varg nuk dua !”

ti mos pandeh se nuk brengosem me per ty
se hidherim nuk ndjej kur nuk te shoh ne sy
nga vere e dashurise sate kaq shume kam pire
sa dehur jam perjete me dashuri

kush ka nje zemer e vogel qofte fare
larg teje nuk rri dot pa dashuri
po rrathe kacurrelash kur te çplekse
ne paste mend ,humbet dhe mend e tij

me e kendshme dashuria kur sjell mundim
nuk dashuron ai qe vuajtje s’afron
ti burre do te jesh po hodhe ne harrim
gjithshka,dhe dashurise jeten ja kushton

ajo si rubin –cdo gje ne te ndricon
shkelqime botesh qe si njoh –sjellin gezim
kureshtja t’ja di emrin s’me mundon
per bukurine e saj kam adhurim

te prita shume q’ahere kur u ndame
kujtova –do pendohesh,s’te mbaj meri
mezi durova ditet qe s’u pame
te vish se s’mundem me ,s’bej dot pa ty

i mencur qofsh ,harro dhe dashuro
si pluhur udhe behu,ne qiell ne banofsh
me pleq ,te rinj ,te liq,te mire,ti veten barazo
edhe gur shahu beju,mbretereshe a mbret qofsh

kur dashuria nis ,na sjell kenaqesi
gezime pa kufi na shtje ne gji
te mema dashuri u mbrujta une
ne shekuj paste drite e miresi

kjo njohja ime me nje tjeter ish nje rast
jo,zemren tjeter kujt s’ja kam dhuruar
prej qiesh dielli kur largohet ,pushon nje cast
ne vend te tij perpara meje qiririn ka afruar

ende s’ta nxorra malle ,shoqe e dashur
do deshiroja prape uen embelsi
edhe nje fije bar mbi varr,i rritur
besnikeri do ruaj per ty

SI E PA KALIFI LEJLANE

Kalifi tha “si valle vec per ty
Mexhnun i shkrete humbi mend e tij”?

C’na paske me te mire ,e muget nxin
Sa sheh si ti,veshtrimin kur e shtrin

Pergjigjet lejlaja: mexhnuni ti nuk je
Kushdo ne te erret driten nuk e sheh!

Se ndjen dot c’do njeri – dhe kur gjallohet
E nga i thelli gjume dot nuk zgjohet !

E ndjen ai qe zgjedhe gjumin ta hedh
E mu ne shpirt nje te vertete mbjell

Po nese frike e vdekjes te mundon
Dhe etja e fitimit te pervelon

Ne shpirtin tend s’do kete pasterti
S’hedh rrenje e perjetshmja bukuri,dashuri

Prej gjumit vdekesor s’permendet dot
Kush do genjeshter dhe shkelqim te kote

XHELALEDDIN RUMI

BARAZ JANE

Te drejten kur them ,po edhe kur mashtroj –baraz jane
Arabi i bardhe dhe arabi i zi –baraz jane

Me ndodh te jem diell ,i shpirtit simurg
Unaze magjike e mbretit sulejmanit –baraz jane

Stuhi dhe hi ,dhe uje edhe zjarr
Fisnik jam tani,i poster me pas-baraz jane

Me turq me taxhike –i dua te gjithe
Largpames tani,I verber pastaj-baraz jane

Jam dite edhe jave jam vit ,ramazan e bajram
Pishtar jam i ndezur prej atit te madh –baraz jane

Dhe ngjyren e nderroj ,roberuar deshirash
I bie ne cast nje dajre te re-baraz jane

Ndrit hena ne qiell ,kam prane daulle ,bajrak
Sarajit mbreteror i ngjan cadra ime –baraz jane

Perija te kembet me rri dhe njerez te fisme
Ne pluhur kendojne ,hedhin valle –baraz jane

Kerkoj perendine dhe thelbin e sendeve ndjej
Dhe ditet dhe netet qe fali AI –baraz jane

Keshtu po flas une ,keshtu dhe i ndrituri shams
Mbuluar prej reve tani ,i purpurt si flake pastaj –baraz jane


rumi

KUR PARA TEJE TRUPI IM

Kur para teje trupi im gatitet per ne qivur
Ti mos pandehesh se ky shpirt te bote e kalbur mbetet
Mos qa kur te me shohesh vdekur ,dhe mos thirr “sa keq“
Sa keq kur ne enderr te harreses ,kurban i territ mbetesh
Qivurin tim kur ta shikosh mos thuaj “ah me iku“
Midis vetmise se pashoqe ky shpirti im do mbetet
Kur ne varreza te me cosh ,percillme por jo larg
Parajsa nis qe nga rrepira te fund I varrit mbetur
Mbarimin pe ti ,po tani ringjalljen do shikosh
Dhe perendimi –diell e hene –si rob me turp do zihet
Atje ku anija te fanitet,shih ngjitjen perpjete
Ky shpirt qe iku ,rob i varrit-ne prehje do te mbetet
Ne pus nje kove po ta hedhesh ,a smbushet gjer ne gryke?
Kur derdhi lot ne pus Jusufi, i shejteruar mbeti
Ti mbylle gojen pra ketu,ta celesh atje lart
Dhe klithma jote himn triumfi,e vrullshme do te mbetet

ME DUAN NJEHERE……

Me duan njehere ,me urrejne pastaj perseri
Nje zemer me falin ,po timen ma vrasin ne gji

Pushtet kam njehere ,sundoj mbi mendimet e mi
Po ndodh qe mendimi me mban nen peshen e tij

Jusufit i ngjaj ,leshoj sot nje drite hijeshi
Po neser -Jakupit ,kur therret i helmuar ne zi

Ashtu porsi Zeusi ,mendohem ,duroj,edhe hesht
Po perde e durimit me digjet nga prushi ne gji

Sot-plot e perplot ,po neser jam bosh si kallam
Sot ndjenjat shperthejne ,po neser une rresht edhe nxij

Sot turrem mbi ar, i dredhur kerkoj mu ne zjarr
Po neser edhe arin e flak ,dhe sdua tja di

I tmerrshem sot ngjaj ,perzitur nga flaket e ferrit
Po neser shkellqej,perballem me cdo bukuri

Besimi i shejte me sjell sot dhe paqe , urtesi
Po neser besimin e shkel me plot neveri

Sot behem luan,dhe ujk i terbuar ,asllan
I embel jam neser si dita qe bie freski

I lik e nopran shfaqem sot, i rende sa sbehet
Po neser un zbutem dhe zemra kumbon ciltersi

Dhe ja pra fytyrat: sot ndrisin me nur ,pasterti
Po neser damkosen nga turpi i vesit te zi

Dëshira




Dashnori din vetëm për përulje ngase zgjidhje tjetër nuk ka
Në mbrëmje përvidhet në oborin tënd ngase zgjidhje tjetër nuk ka
Tretet të puth çdo kaçurelë të flokut tënd, mos u kërcno ngase zgjidhje tjetër nuk ka
Me zjarrin e dashurisë ndaj teje ai digjet të thej grilat e shpirtit të vet
Ngase zgjidhje tjetër nuk ka.

Dashuria pyeti të dashurin, “Mos vallë e do vetën më shumë ngaqë më do mua?”
I dashuruari u përgjigj: “Unë kam vdekur në veten time tani jetoj për ty
Jam zhdukur nga vetja dhe atributet e mia jam i pranishëm vetëm për ty
I pata harruar dituritë e mia por duke të njohur, u bëra dijetar
E kam humbur gjithë forcën time ndërsa tani, jam nga fuqia yte.
E dua veten, ah sa të dua, sa të dua, veten e dua.

Jam dashuria yte, ri në vështrimin tim, se do të hap portën e shkëlqimit
Eja pusho me mua le të bëhemi fqinj, si yjet.
Ti je fshehur aq gjatë duke u endur pafundësisht në detin e dashurisë sime
Megjithatë, ti gjithmonë ke qenë i lidhur për mua
I fshehur, zbuluar në të dukshmen dhe të padukshmen

Jam jeta vet, ti ishe i epuri pas një pellgu të vogël
Jam Oqeani dhe shqetësimi i trazuar i tij
Eja zhytu me mua, braktise këtë botë të erësirës
Qëndro me mua se do të hap portën e dashurisë

Të dëshiron më shumë se haja e pija
Trupi im, ndjenjat e mia mendja uria ndaj shijes tënde,
Mund ta ndjej praninë tënde në zemrën time ndonëse ti i takon të gjitha botërave
Do të pres me ëndje të heshtur vetëm për një gjest, një shkëndijë prej teje

Skifter i shkathet

Skifter i shkathet –fluturova –prej dores se madherishme
Ne lartesi ku me dergonte nje fjale e perendishme

Shtate planete i pershkova ,nente sfera qiellore
Arrita majen e saturnit ,zbrita te tok e dhimbshme

Ende adami skishte dale ,kur ruaja parajsen
Ne mes hyrive prehje gjeta ne boten e cuditshme

Ne fronin mbreteror u ngjita ,me vule dhe unaze
Dhe para sulejmanit zbuta gjithe shpirtrat e perbindshme

I hyra zjarrit plot me flake qe trendafile u bene
Mes lulesh shkova ,permes zjarresh me purpur ,te magjishme

Dhe kur u bera perle rashe permei lendinen –toke
Ne u ngritsha prape qiellit lart ,me pret kuror e hijshme

Cdo kohe qe erdhi pas shamsiut vijoi kete kenge
Po une i pari e kendova me zera te mahnitshme

I ETUR JAM

Zbuloma fytyren : per kopshte trendafilash- i etur jam
Cilma gojen. Per malte prej vese te embel- i etur jam
Dhe cadren e reve largoje ,o diell tregoje fytyren
Gezim le te sjelle kjo rreze e ndritur –i etur jam
Ky zeri im me grish per larg te fluturoj
Nga dor e mbretit si skifter ,drejt enderrimesh shkoj
Me zemerim me pate thene : ik prej meje !
Per zerin tend ,dhe kercenues qofte –i etur jam
Drejt meje qe nga kopsht i aferm,fry moj ere
Arome vese mengjezore te nuhas – i etur jam
Nje njomesi lart qielli hedh si fryme e befte
Per kaltersi ,furtune deti –i etur jam
Si ritma qe leshon JAKUPI . “oh cme gjeti” kjo thirrja ime
Te shoh JUSUFIN te me rritet – i etur jam
Pa ty dhe ky qytet plot zhurme –porsi burg
Kerkoj nje shkemb ne shkretetire – i etur jam
Me kupen mbushur sheshit shkoj ,me krelat prane
Nga pjergulla nje leng shijoj dhe valle hedh
Mes njerzish shpirterisht te varfer dot nuk rri !
Me prufte fati miqesi –Aliu, Rustemi-etje kam
Nje bukuri ne duar njerzish-pluhur i imte
Per prurje te begata tokes thelle –etje kam
I varfer jam,po sdua gureza te ngjyrta
Per gure te medhenj ,si shkemb me drite –i etur jam
Kur shoh perreth trishtime njerzish ,hidherohem
Gezimin qe sjell lengu I rrushit deshiroj
Nen egjiptiane heq ky popull –zemra nxin
Per nje moisi ,te birin e imramit –etje kam
Do thone: kerkuam e se gjetem!
Kuroren e endrrave te mija kerkoj-I etur jam
Plot sharje turmash te pamend ma mbyllen gojen
Ne vend te kenges ,lot te hidhur po gelltis
Vertitej sheiku rreth qytetit me kandil
Qe shtegu i njerzve te mos mbyllet – i etur jam
Po shpirti im lakmi synimesh pat me kohe
Perjetesia ne themel te botes qofte- i etur jam
Prej botes i fshehur rri ai ,po ne cdo pamje gjendet
Drejt fshehtesise qe ze fill ,shpirti shkofte – i etur jam
Rrefimin e besimit bej – mu deh kjo zemer !
Si pije vjeshte per besim u shndrofsha –i etur jam
Lahute dashurie tingellofsha –jehon e saj
Si tingull i hazretit ne parajse,kur dergoi-i etur jam
Per dashuri te flakte ja merr kenges kjo lahute
Se lote dhembshurie enderroj prej zoterijsh te larte
O shams ti krenari tibrizi ,na ndiz agimin e zjarrte
Dhe per ballkizin sihariq dergo –arome fjalesh –i etur jam

O JU QE BUKURIA JU VERBON

O ju qe bukuria ju verbon ! prej kohesh zemra ime dashuron
Ne gjume dashuror ky shpirt po lengon ! prej kohesh zemra ime dashuron

Kudo perreth ishte nje tymnaje dhe bota zinte fill
Qe atehere nis kjo ndjenje dhe zemra dashuron

Dhe vit per vit ne mijera vjet u gdhend fytyra ime
Qe se kur lindi dhe gjallon ,kjo zemer dashuron

Qe kur zoti pyeti njerzit :a jam une zot mbi ju?
Gjeta kuptimin qe kerkon! Kjo zemer dashuron

O engjej,ju qe botet mbani pezull !
Ngrijeni lart diturine ne fron !kjo zemer dashuron

I beni fjale diellit tim: rumiu erdhi ne tibriz
Rumine dashuria e pervelon ! prej kohesh zemra dashuron

Kush eshte ai qe e quaj diell tibrizi??
Pishtar qe te verteten na tregon ! prej kohesh zemra ime dashuron

RANISHTE ,SHKRETETIRE PA KUFI

Ranishte shkretetire pa kufi
Pa fund rrefimi im dhe shpirti i tij
Nje bote –shembellim kerkon te mare
Mes saj fytyra ime valle ku rri ??
Nese te del perpara koke e prere
Qe tatepjeten mer e sndalet dot
Ta pyesesh per te fshehtat qe ajo di
E fshehta del ne shesh me siguri
Cdo ndodhte valle veshi po te kapte
Si flasin zogjte me kenge e cicerime ?
Cdo ndodhte kur prej tyre te kuptoje
Te sulejmanit perla e gjithesi –fshehtesi
Si rob i gjithesise cte rrefej?
Cna thote qielli valle ,ne lartesi?
S rri dot i fshehur kur cdo cast me shtohet
Tronditje te tille qe se ndjeu njeri!
Thelleza dhe skifteri qe ngrihen lart
Ne mjegull kane fole ,ne lartesi
Ku ngrihet qiell i shtate ,te saturni
Ky yll i botes ndrit me farfuri
Tej shtate qiejsh a nuk ka mbi kupe
Te tjera vende tej ne largesi ?
Po kupat qiellore ne c i duam ?
Kur token kemi cak e dashuri
Qe shkumberon dhe e vetmuar rri
Se perralla jone pa shpirt po hesht ne zi
Salah-ed –dini kendoi bukurine
Kjo ngrihet mbi cdo

E PASHE SOT MIKESHEN TIME

E pashe sot mikeshen time,me turbanine praruar
Shtepise rreth e rrotull vinte me capin e nxituar

Dhe harku i saj kumbim te embel perhapte me laute
Ashtu sic shkrep nje gur sterralli kur ndez eshken e bute

E dehur ,e dalldisur fort ca vargje po kendonte
Sakine therriste qe ti vije,tek kenga e trazonte

Pa vjen sakiu,pa nje pa dy ,me broken e kerkuar
Dhe ne ate kupe qe shndrit hedh veren e bekuar

Ne leng te thjeshte a ke pare ,ke pare ndonjehere
Se si del nga flaka-gjarperushe nga gota plot me vere?

Sakiu me fytyren hene ,ve kupen mbi cardak
Perkulet lehtazi dhe ulet te puthe ate prag

Sakaq me gaz e shtrejta ime merr kupen e lartuar
E pi, gelltit nga lengu i saj me etje te pashuar

Te artat floke u shkendijuan me nje shkelqim te befte
Kujtoi kohen se si ish dhe neser si do te jete

Nje diell i se vertetes jam! Jam dashuria vete !
Ne shpirtin e dremitur hedh mahnitje,lumturi dhe jete1

Afrohu







Me c’fardo qe deshiron te martohesh,
Shko, mbushe veten me ate e dashur,
Merr formen dhe kualitetet e tije.

Ne qofte se deshiron driten, pergadite veten
ta marresh ate; po te deshirosh te jesh larg nga Zoti,
ushqeje egoizmin tend dhe largohu.

Po deshirove te gjesh nje rruge jashte

nga ky burg I rrenuar,

mos kthe koken larg nga Ai qe te do,
por perkulu me adhurim dhe afrohu.

Përmallimi







Dimri bie në ne
që pranvera të sjell lindje të re.

Qaj lotët!

Lejo përmallimin!

Mallëngjimi sjell dorëzimin

dhe nga thellë një deshirë të bëhesh i Lirë

Shto nevojen







Shpirti i miut nuk eshte asgje me shume se nje grimcues.
Miut i eshte dhene nje mendje
ne proporcion me nevojat e tije
sepse pa nevoje, i Gjithe-Fuqishmi
nuk i jep kujte asgje.
Nevoja, pra, eshte rrjeti per te gjitha gjerat qe ekzistojne:
Nje person ka mjete ne proporcion me nevojen e tije.
Prandaj, shpejt, shto nevojen tende, o nevojtare,
qe deti e bollekut
te ngre dallge ne butesi-dashurie.

Lajkat







Lajkat e botes dhe dyftyresia
jane nje kafshate e embel:
ha me pake nga to, se jane plote zjarr.
Zjarri eshte i fshehur perderisa shija del ne shesh
Por timi behet i dukshem ne fund krejt.