Ali Pasha dhe Aleksander Dumas

Po te besh nje kerkim ne
Google, Yahoo apo dhe MSN mbi emrin
e Ali Pashe Tepelenes, dalin shume rezultate qe te
shpien tek
"Ali Pashe Tepelena" nga Tajar Zavalani. Tajar Zavalani
ka beren
je liber te titulluar "Historia e Shqiperise" dhe pjesa e

historise qe flet per Ali Pashane eshte perkthyer nga
romani i
shkrimtarit francez Alexander Dumar (i vjetri), Ali
Pacha. Eshte
e cudtishme fakti qe nje "historian" shqiptar ti
drejtohet nje
romani francez per fakte historike mbi figura shqiptare.

Perkthimi i Zavalanit e pershkron Aline si monster me dy
koka,
ai shkruan per Aline : Aliu nuk kishte asnji ndjenjë
patriotike,
as nji idë kombtare dhe ndoshta ky asht shkaku pse
dështoi.
Per faktin se jemi Tepelenas dhe se historine e kombit
tone e
dime ndryshe vendosem te bejme ca kerkime mbi romanin e
Alexander Dumas, dhe kush ishte Alexander Dumas.

Alexander
Dumas
i njohur si Dumas Pere, u lind ne Villes-Cotterêts me
vitin
1802. Gjyshja e tij ti qe nje skllave nga ishujt e
Karaibeve dhe
babai i tij qe nje gjeneral ne ushtrine e Napoleonit i
cili
kishte ren nga grada per aresye qe nuk dihen. Gjate
jetes se tij
familja qe shume e varfer. Punon si notar ne vendlindje
dhe me
vone i lind nje femije i laigjshem me nje grua qe nuk
ishte i
martuar, ky njihet si Alexander Dumas i riu. Per shkak
te
doreshkrimit te tij elegant ai u punesua ne obrrin e
mbretit
francez Filipi. Si pjestar i grupit te drames ishte
shume i
apasionuar mbas teatrit dhe fantazise.

Dumas zbuloi se kishte nje pasion per te shkruar drame,
dhe per
pak kohe u be nje nga dramatologet me te njohur te
frances.
Kreyveprat e tij mbeten sigurisht "Tre Muskutjeret" dhe
"Konti i
Monte Kristos".
Roli i Alexander Dumas ne novelat historike ishte me
tepr nje
koicidence. Pasi censura mbi gazetaret u anullua,
gazetat gjeten
se lexuesi terhiqej nga novelat historike adventureske
te dhena
te tip serialesh. Cdo kush i lexonte keto novela,
borgjezet,
klasa e mesme, dhe te varfrit. Novela e pare e tij qe
"Kapiteni
Paul" qe provoi te qe nje sukses. Nga prodhimtaria e tij
letrare
Dumas u pasurua dhe jetonte nje jete adventureske dhe
njihej si
qefli. Thueht se leketi harxhonte ne femra dhe pije. Ai
kishte
rreth 12 femije te jashteligjshem dhe qe i martuat shume
here.
Eshte vrejtur se nje nate gjeti gruan e vet ne shtrat me
mikun e
tij Roger de Beauvoir, dhe ju tha "Eshte nate e ftohte,
beni
vend dhe per mua".
Ndoshta suksesi i tij ne France si novelist beri qe
morali i tij
te zbehte figuren e tij. Personalisht ai e urrente
Bonapartin
dhe ishte pjesemarres se Revolucionin Francez. Vdiq me
1870 nga
nje infrak zemre.


Alexander Dumas eshte padyshim nje nga gjigandet e
literatures
boterore. Emri i tij radhitet nder me te shquarit
noveliste.
Megjithate ne mendojme se Alexander Dumas nuk duhet
marre si
burim informacioni per sutime historike sepse peripecite
e tij e
bejne jo te qendrueshem ne akademik.

Se pari jeta e tij qe e nje morali standart te ulet,
shume here
e gjente veten ne borxh sepse i shpenzonte ne qejfe dhe
prosituta. Armiqesia e tij me Napoleonin, dhe miqesia e
Napoleonit me Aline bejne qe burimi i informacionit i
Dumes mos
te jete i besueshem sepse nje historian eshte i
besueshem kur
interesat personale nuk jane lidhur mbi subjektin mbi te
cilin
rekordon. Kur ka shkruajtur romanin Ali Pacha, Dumas ka
qene ne
Rusi. Ne keto momente Aliu nuk gezonte ndonje maredhenie
te mire
me ruset, ndaj dhe romani i Dumas mund te shikohet si
nje "lepirje"
ndaj rusise qe e morn Dumen si azilat politik.

Fakti qe Duma nuk e ka vizituar Shqiperine kurre, dhe
nuk ka
bere ndonje kerkim historik mbi Aline, na ben te
mendojme se
romani i tij qe mebshtetur ne hamendje, thashetheme, dhe
mendime
personale. Dihet sigurisht se nje historian nuk mund te
mbeshtet
kurre ne hamendje, thashetheme apo me keq mendime
personale.
Si dhe e thame me lart, mbetet i cuditshem fakti qe
Zavalani ka
marre romanin e Dumes si burim kyresor per analogjine e
tij "historike",
dhe ka anashkaluar burimet shqiptare te informacionit.
Megjithate kur lexon "Historine e Shqipnis" nga Zavalani
bie era
amatrollek. Se pari nuk eshte perdorur gjuhe akademike
dhe
historike, nuk jane dhene burime se ku jane marre keto
fakte, se
treti gjuha qe perdor Zavalani eshte e pershtatshme per
mitologji.

Eshte e cuditshme gjuha e perdorur nga Zalavani kur
thote "Ali
qe nje bishe e eger me fytyre njeriu", kjo tregon
amatorllek dhe
dlientantizem. Titulli "Histori e Shqiperise" kerkon
shkrime
akademike jo fjale rrugesh.
Te shkruash per figura historike si Ali Pashe Tepelena,
kerkon
mund, studim, burime te sinqerta informacioni, duket se
kualifikimi i vetem i Zalavanit ka qene zoterimi i
gjuhes
franceze, dhe duekt se kualifimi i vetem i Dumas per te
qene
"historian" ka qene urrejtja ndaj Napoleonit dhe
aleateve te tij.
Ali Pashe Tepelena jetonte ne nje kohe ku moralitet i
sotcem
hynte pak ne pune. Ai kishte nje plan per gjithe
Shqiperine, por
per shkak te pabesise dhe paaftesise tone kombetare per
tu
bashkuar, deshtoi. Kjo paaftesi jona per tu bashkuar
duket dhe
sot, ku dhe figurave tona kombetare nuk u japim dot
meritn e
meritur per interesa personale.