Historiku i Qytetit të Durrësit

VESHTRIMI HISTORIK

Durresi mund te krahasohet me qytetet me te medhenj te Mesdheut antik
dhe Mesdhetar.
Qyteti Epidamn Dyrak u ndertua nga Iliret Taulane,
dallendyshasit ne shekuj XIII-XI p.K
Banoret e pare te Dyrrahut, para ilireve te quajtur protoiler, pellazge,
ngriten ne rrethinat e ketij qyteti, vendbanimet e para prehistorike.
Ne kushtet e nje klime mesdhetare, zona me e pershtateshme per banim
ishte ajo e lumit Erzen (Ululeus) si dhe Ultesira Perendimore perreth
saj. Ne bregdetin e Gjirit te Durresit u vendos qendra e pare apo limani
me emrin Dyrrah. Sipas autoreve antik, ky qytet u themelua nga dy
mbreter me origjine ilire te quajtur Dyrah dhe Epidamn.
Mbreti Epidamn, ndertoi pjesen e fortifikuar te qytetit
ne juglindje te Malit te Durresit, kurse nipi i tij Dyrrak, ndertoi
Portin qe per shume e shume shekuj mban emrin e tij. Nga keto dy emra
mbijetoi deri ne ditet tona, emri Dyrrah-Durresi, per vete rolin e tij
si liman-Port. Emri i vertet i mbretit vendas Dyrrah, indentifikohej dhe
me konfiguracionin gadishullor te relievit, duke shprehur qenien e dy
shpateve (dy rrahe), qe duken kur hyn ne Gjirin e Durresit.




Qyteti u zhvillua me shpejtesi per te mundesuar zevendesimin e rolit te
Troies, duke u bere pika me e pershtateshme nderlidhese midis
Pelegi-Europe dhe Hesperise te populluar nga Tuske e Dardane.
Ne shekujt X-VIII p.K u krijua Federata Taulane: Shtete me
Kryeqender Dyrrahun.
Ne shekujt VII-III p.K Federata Taulane e shendrroi Taulanine ne shtetin
kryesor Ilire te Ultesires Perendimore Panadriatike, duke e bere
kryeqendren Dyrrah, qytet me zhvillim te gjithanshem "Dere e dritare" te
Europes.
Ne shekujt II p.K deri X era e re , Europa Perendimore njihej me emrin
Durres, qe ishte Shtet i Pavarur brenda Perandorise Romake-Bizantine.
Gjate periudhes Bizantine vazhdoi te mbetej qyteti me i rendesishem ne
brigjet perendimore te Gadishullit te Ballkanit. Ai ishte kryeqendra e
Provinces "Epiri i Ri", ku perfshiheshin krahinat nga lumi Mat deri tek
lumi Vjosa.
Ne kohen e Perandorit te Anastasit I (491-519) dhe Justianani I
(527-565), qyteti pesoi transformime te ndjeshme ne strukturen urbane
duke marre tiparet e nje qyteti tipik bizantino-kristian.



Ne shekujt VIII u formua ne Durres, Njesia Administrative
"Ahrondia e Dyrrahut", forme vetqeverisje e qytetit me krahinat
perreth. Ne vitet e para te shek. IX u themelua "Thema e Dyrrahut", qe
kishte per qellim mbrojtjen nga rreziku i sulmeve te Arabeve dhe
Frengeve si dhe per te perballuar presionet tregtare te Venedikut. Kjo
njesi ushtarake-administrative, perfshinte trojet nga Tivari ne veri e
deri ne Gjirin e Vlores ne jug, ndersa ne lindje kufizohej me lumin
Drin.
Me Durresin, si kryeqender te saj, u krijua dhe u perhap Qyteterimi
Mesjetar, kultura arbnore, u kalua ne sistemin feudal dhe ne krijimin
gradual te nje shtrese fisnikesh te rinj. Gjithe ky proces, coi nga
formalizimi deri tek shkeputja e plote e lidhjeve te zones Durres nga
Bizanti.

Ne shek. XI-XV, Shteti Shqipetar njihet me emrin Shteti i
Arberit. Ky shtet, kulmin e tij e arriti ne periudhen e
mbreterimit te Gjergj Kastriotit. Sipas kronikeve Osman te shek. XVI,
Durresi apo sic e cilesojne ata "Kostandinopoja e Dyte", u pushtua nga
turqit me 13 Gusht 1501. Pushtimi Osman pati pasoja te renda per
Durresin. Qyteti me i madh dhe hijerende, u shendrrua ne nje qyteze me
100-120 shtepi, duke mbetur i tille per nje periudhe relativisht te
gjate. Vetem ne shek XVII, qyteti filloi te rimare veten duke u bere
qender e tregetise tranzite dhe skela kryesore e Shqiperise se Mesme.
Ne reformen administrative te vitit 1888, Durresi ishte Sanxhak i
vilajetit te Shkodres. Ne fillim te vitit 1912 qyteti me rreth 4700
banore, ishte nyje kryesore nderlidhjeje midis qendrave te levizjes
kombetare.
Me 21 Nentor 1912, ne Portin e Durresit, zbriten nje
grup patriotesh te kryesuar nga atdhetari I.Qemali, te cilet vinin me
misionin historik qe te shpallnin mevetesine e shtetit Shqiptar dhe me
26 Nentor ne Durres ngrihet flamuri i Pavaresise.
Sundimit turk i kishte ardhur fundi, por duket se qytetin e lakmonin
invazione te tjera: pushtimi serbe(1913), ai austro-hungareze (1916) dhe
pushtimi italian (1918).

Gjate viteve te monarkise shqiptare (1924-1939) Durresi
fitoi nje frymarrje te re dhe qytetaria fisnike durrsake e beri qytetin
e vet model te zhvillimit ekonomik kapitalist. Me 7 Prill 1939 qyteti
dhe rrethinat e tij u pushtuan nga trupat e ushtrise italiane dhe
gjermane dhe me 14 Nentor 1944, Durresi u clirua.
Periudhes se sistemit socialist (1945-1990), i perkasin
investimet ne disa dege te industrise, kolektivizimi i bujqesise,
masivizimi i arsimit, ngritja e nje seri objektesh social kulturore
etjer. Ne fillim te viteve '90 zune fill normat e para te sistemit
demokratik me shume probleme per fazen e tranzicionit, por me
perspektive per te ardhmen.
Sistemi i ri dhe reformat ekonomike qe u zbatuan ne Shqiperi dhe ne
Durres pas vitit 1990, sollen transformime te ndjeshme ne jeten
ekonomike.


Ne rrethin e Durresit jane aktualisht ne aktivitet 3511 subjekte
ekonomike, midis te cilave 64 shoqeri te perbashketa (Filanto, Floryhen,
Trumph, Eurotech), etjer qe merren me rieksportin e konfeksioneve te
kepuceve, peshkut etjer.
Ne Durres operojne aktualisht 9 banka, pjesa me e madhe e te cilave jane
te huaja.

Porti i Durresit, eshte nje nga portet me te vjetra te
Europes ne detin Adriatik dhe nje nga kryeurat ballkanike te komunikimit
te perendimit me lindjen dhe anasjelltas. Ai eshte percaktuar si nje
pike hyrje per Korridorin e 8-te te transportit qe fillon nga Shqiperia,
kalon nepermjet Maqedonise dhe Bullgarise per te mbrritur ne portin e
Varnas dhe Burgasit ne Detin e Zi. Objektivi kryesor i projektit eshte
krijimi i nje transporti te sigurt, sipas standarteve te projektimit
europian dhe nderkombetare.
Gjithashtu eshte porti me i madh i vendit, i cili mbulon rreth 85% te
import-eksporteve shqiptare te mallrave dhe me i rendesishem ne
transportin detar te udhetareve.
Porti i Durresit ka nje siperfaqe te pergjithshme prej 1.4 km2 dhe nje
akuatorium prej 0.67 km2. Kanali i hyrjes eshte 9.5m i thelle, 40 ml i
gjere dhe 1.2 milje i gjate. Ne port funksionojne 11 kalata operues nga
6.60 -11m te thella me nje gjatesi rreth 2.200m. Siperfaqja totale per
depozitimin e mallrave eshte 270.000m2 nga te cilat 27.000m2 jane te
mbuluara.

Ne portin e Durresit ngarkohen dhe shkarkohen te gjitha llojet e
mallrave minerale, karburante, cimento dhe artikuj te kategorive te
ndryshme.
Ne port gjendet dhe terminali i trageteve, i cili ka ne dispozicion nje
kalate me gjatesi 186ml dhe zhytje qe varion nga 7.40-7.90 ml. Ne kete
terminal, gjate vitit 2002, u perpunuan 1.683 tragete me 600.500
pasagjere, 138.000 automjete dhe 368.000 ton mallra.


Ne port funksionojne rreth 75 agjensi detare spedicionere, nga te cilat 6
agjensi detare qe trajtojne 14 tragete udhetaresh dhe automjetesh. Me e
madhja eshte agjensia publike “Taulantja sh.a”. Aktualisht, ne portin e
Durresit eshte dyfishuar numri i trageteve krahasuar me nje vit me
pare. Cdo jave ne kete port akostohen rreth 40 tragete dhe katamarane qe
lidhin Durresin me portet e tjera te Mesdheut.






Durresi eshte nyje e te gjitha llojeve te transportit. Nese do t’i
referohemi shprehjes se vjeter qe ne kohen e Perandorise Romake se “Te
gjithe rruget te cojne ne Rome”, ne Shqiperi, do te ishte: “Te gjithe
rruget te cojne ne Durres”.
Durresi, qytet 3000-vjecar ne zemer te Europes. Ne qender te tij ndodhet
Amfiteatri me 20.000 vende, unik ne te gjithe Ballkanin.

Trashegimia arkeologjike e qytetit e ben te natyrshme
qe cdo durrsak te ndjehet krenar per qytetin e tij.
Durresi i cilesuar si Taverna e Adriatikut, mirepret ne kohet moderne,
turist dhe vizitor nga e gjithe bota. Tashme Durresi eshte perfshire ne
projekte te fuqishme te Bankes Boterore dhe Agjensive te rendesishme
Nderkombetare. Ai ka hyre ne nje faze te rendesishme te zhvillimit
ekonomik lokal.
Turizmi dhe vlerat arkeologjike, presin cdo turist dhe vizitor per te
shijuar bukurite natyrore dhe per te prekur dhe pare nga afer
lashtesine.
Zhvillimi ekonomik dhe interesi i madh per te sjelle ne Durres
eksperiencat me te mira te vendeve te zhvilluara, i ofrojne
investitoreve dhe biznesmeneve mundesi dhe terren per te arritur sukses
ne aktivitetet e tyre. Mjedisi shume i favorshem, mundeson krijimin e
zonave industriale, krijimin e plazheve elitare ne zona te virgjera,
studime e master plane, zbulime arkeologjike, ndertime te rrugeve te
reja dhe permiresimin e infrastruktures. Politikat ekonomike financiare
lokale, lehtesojne investitoret ne sipermarrjet e tyre.
Nisur nga keto:
Vizioni i strategjise se Bashkise per zhvillimin e qytetit te
Durresit eshte: “Nyje kryesore e vendit per transportin detar, rrugor,
hekurudhor, zona me e rendesishme e vendit ne fushen e turizmit masiv
dhe ate elitar, qe ofron histori dhe arkeologji unike, qender kryesore
per tregetine me jashte dhe industrine eksportuese, qytet i bankave dhe i
shoqerive te sigurimit, me nje komunitet qe gezon nje cilesi jete te
avancuar”.